Hoewel alle media-aandacht uitgaat naar de uitstoot van CO₂ vanwege de bijdrage ervan aan de opwarming van de aarde, moeten ook andere verontreinigende stoffen in het oog worden gehouden, deze stoffen kunnen voor verschillende problemen zorgen: toxiciteit voor mens en milieu, vermindering van de luchtkwaliteit, toename van het broeikaseffect, … Naast de overlast die deze verontreinigende stoffen veroorzaken, is ook hun levensduur, d.w.z. de tijd die ze nodig hebben om af te breken, een bijkomende factor die bepalend is voor hun gevaarlijkheid.

Bij de meting van de milieukwaliteit worden door BeeOdiversity veel verschillende verontreinigende stoffen opgespoord. Welke zijn het? Wat is het nut om ze te analyseren? Welk(e) gevaar(en) vormen die voor de mens en de biodiversiteit?

Persistente organische verontreinigende stoffen (bekend als POP’s)

De term POP’s verwijst naar een groep stoffen die zeer toxisch zijn voor de mens en het milieu. Ze hopen zich op in de vetweefsels van levende organismen. Ze blijven jaren of zelfs decennia lang bestaan voordat ze in minder gevaarlijke vormen worden afgebroken, verdampen en lange afstanden afleggen in de lucht en het water, ver van hun plaats van oorsprong. Er zijn verschillende soorten POP’s: PCB’s (polychloorbifenylen), dioxinen en furanen, PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) en pesticiden.

PCB’s zijn gechloreerde organische verbindingen met twee ringen waarop chlooratomen in de plaats komen van waterstofatomen. Door hun chemische stabiliteit zijn ze moeilijk biologisch afbreekbaar en hebben ze dus een zeer lange levensduur. Ze worden voornamelijk uitgestoten door diëlektrische vloeistoffen van transformatoren en condensatoren, maar ook door industriële vloeistoffen, hydraulische vloeistoffen en gasturbines. Ze worden ook aangetroffen in kleefstoffen, bepaalde textielproducten, drukwerk en pesticiden. De belangrijkste bron van blootstelling aan PCB’s, die als kankerverwekkend voor de mens zijn ingedeeld, is voedsel: zij worden voornamelijk aangetroffen in producten van dierlijke oorsprong (vis, vlees, eieren, zuivelproducten).

PAK‘s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) zijn moleculen die bestaan uit koolstof- en waterstofatomen. PAK’s worden al vele jaren uitgebreid bestudeerd omdat het verbindingen zijn die in alle milieus voorkomen en een hoge toxiciteit vertonen. Ze zijn natuurlijke bestanddelen van steenkool en olie, maar ontstaan ook bij de onvolledige verbranding van materialen zoals brandstoffen, hout of tabak. Ze zijn aanwezig in lucht, water of voedsel. Evenals PCB’s vindt het overgrote deel van de menselijke blootstelling aan PAK’s plaats via voedsel, voornamelijk dierlijke producten maar ook groenten en fruit.

Dioxinen en furanen zijn een andere groep zeer giftige chemische stoffen. Dioxinen en furanen ontstaan bij diverse verbrandingsprocessen. In sommige gevallen gebeurt dit tijdens natuurlijke verbrandingsactiviteiten, zoals bosbranden of vulkaanuitbarstingen. Maar het merendeel van de dioxinen en furanen wordt echter geproduceerd bij menselijke activiteiten zoals industriële verbranding, ongecontroleerde verbranding van gevaarlijk afval en medisch afval, het bleken van papier met chloor en andere routineactiviteiten zoals het verbranden van vuilnis. Dioxinen en furanen hebben een hele reeks toxische en biochemische effecten op de menselijke gezondheid: kanker, verminderde vruchtbaarheid, neurologische effecten, enz.

Tenslotte zijn pesticiden alle natuurlijke of synthetische chemische stoffen die in de landbouw worden gebruikt om verschillende soorten schadelijke organismen (ziekten, plagen en onkruid) te bestrijden, met uitzondering van producten voor medisch en diergeneeskundig gebruik. Deze term omvat dus fungiciden (voor de bestrijding van schimmels), insecticiden, herbiciden, acariciden (voor de bestrijding van mijten) en mollusciciden (voor de bestrijding van weekdieren: naaktslakken, slakken, enz.). De overdrachtsmechanismen van bestrijdingsmiddelen zijn talrijk: zij circuleren in de lucht, de bodem, het water door afspoeling, infiltratie, vervluchtiging, absorptie etc.